Tekorten aan personeel, in de zorg, in de hulpverlening, de politie, gemeenten..... Dagelijks worden we om de oren geslagen met alarmerende cijfers, berichten over vastgelopen praktijken, er onvoldoende personeel is voor het uitvoerend werk. Het wordt tijd om het doorgeslagen proces van 'veraanzienlijken' bespreekbaar te maken. De afgelopen decennia is elk vakgebied opgeknipt in deelgebieden; voor elk probleem zijn eigen specialisten, aandachtsfunctionarissen, gefantaseerde functies ten tonele gekomen. Nog meer managers die alles moeten managen en een kerstboom aan overleggen. Ondertussen hebben organisaties de grootste moeite om roosters rond te krijgen, politieagenten de wijk in te sturen, hulpverleners wachtlijsten moeten wegwerken, zorgverleners opgejaagd worden om meer cliënten te spreken. Het handwerk in de praktijk lijkt een 'vuile bezigheid' te zijn. Er is blijkbaar letterlijk en figuurlijk meer aanzien te verdienen door jezelf bijzonder te maken. Laten we stoppen met deze doorgeslagen gekte. Zet een streep door veel specialismen, stop met het benoemen van  aandachtsfunctionarissen, halveer op zijn minst het bestand aan managers, en hanteer het motto 'geen overleg, mits'. Het personeel en de tijd dat wordt 'uitgespaard' kan terug naar het gewone handwerk. Met de poten in de klei!

We leven in een tijd van explosieve boosheid. Veel mensen voelen zich niet gehoord en worden aangetrokken door (politieke) partijen die boosheid voeden en gemakkelijke oplossingen beloven. Het is geen gemakkelijke opave om naar elkaar te luisteren en vooral te luisteren naar wat je niet wilt horen. Dat betekent in gesprekken eerst even terzijde schuiven dat je zelf gehoord wordt en naar de ander gaan luisteren. Gehoord worden door de ander is de eerste stap naar begrip voor elkaar. Is die ander gehoord dan zul je merken dat die opeens ook naar jou wil luisteren. Gemakkelijk, maar wel iets om echt te leren: thuis, bij vrienden, op het werk en in de politiek. (uit: Woede, geweld en levensbeschouwing; Hester Macrander)

Verlang niet dat alles wat er gebeurt, precies zo gebeurt zoals jij dat wenst, maar wens dat alles gebeurt zoals het nu eenmaal moet gebeuren en je zult slagen in het leven. Epictetus zakboekje p.8  

Mensen worden als verlangende wezens geboren. Eén van de opgaven in het leven is dat je leert leven met het feit dat je verlangens nooit helemaal vervuld worden. Dat is iets dat je al heel vroeg in je ontwikkeling leert. Juist in deze coronatijd wordt een enorm beroep gedaan om het niet-in-vervulling gaan van je verwachtingen, verlangens te verdragen. Strijden of halsstarrig vasthouden aan je overtuigingen is naar mijn idee geen oplossing. Misschien is begrijpen wat wel in je macht ligt een antwoord?

We gaan met onze democratie om alsof we het over een volwassen mens hebben. Ik vraag me af wat er zou gebeuren als we democratie zien als een leerproces – een proces waarin we alleen nog maar babystapjes hebben gezet?

‘We zijn de eerste generatie waarvan de kinderen niet meer vanzelfsprekend en graag buiten spelen. Het beeld van al die kinderen wereldwijd, vastgezogen aan hun schermen, is onverdraaglijk’ (bron: Floris Alkemade in De toekomst van Nederland). Hoe gaan we onze kinderen, kleinkinderen beschermen tegen alle fysieke en cognitieve aspecten van de technologische ontwikkelingen. Of zijn we al te laat om de menselijke kwetsbaarheid bij die ontwikkelingen te keren?

We doen thuis ’s avonds steeds vaker de tv uit. In het begin is dat wennen. Momenten van rust in de kamer, ieder doet zijn ding. Het wordt steeds comfortabeler. We moeten mogelijk weer leren om de stilte te horen. Krishnamurti heeft gezegd dat dit de reden is waarom echte communicatie zo zeldzaam is: “Echte communicatie vindt alleen plaats waar er stilte is’. Zou deze wijsheid kunnen helpen in deze tijd van hectiek, grote woorden, onverdraagzaamheid?    

Eén ding is mij duidelijk geworden: wetenschap en techniek bieden niet altijd de bescherming waar ik vanzelfsprekend vanuit ga. De Natuur en corona als minuscuul deeltje daarvan, is de baas. In no time heeft ze ons bestaan ontwricht. Als reactie worden we al maandenlang vergiftigd met een stroom aan misplaatste, hoogmoedige ideeën, bizarre verhalen en theorieën. We blijven volharden in de illusie dat we met een grote hamer en avondklok het virus kunnen verslaan.  Laten we ons vooral voeden met de positieve ervaringen die op ons pad komen, stap uit de illusie dat wij de wereld zijn. Hoe langer we ons blijven hechten aan wat 'van ons is', wat 'zo moet blijven', des te langer duurt de stress, angst en onzekerheid in onszelf

In deze coronatijd is verwarring troef. Mensen, politici, bestuurders, werkers roepen om het hardst wat er moet gebeuren, welke kant het op moet en wat houvast geeft. Het lijkt alleen tot meer ontwrichting te leiden. Ik wens dat we in 2021 onszelf hervinden in wat ieder mens samen en alleen heeft te doen. Mogelijk helpt Gandhi's advies: Vertel anderen niet wat ze moeten doen, word zelf zoals je wilt dat zij worden. Namens Sjaak Boon en mijzelf wens ik u een gezond en sprankelend 2021

Er is een overdadige gevoeligheid aan ontstaan waarmee groepen burgers, politici tegenwoordig reageren op commentaar in hun richting. Het is een nieuw soort onverdraagzaamheid, die in naam van tolerantie of vrijheid  of vrijheid van meningsuiting probeert elke vorm van kritiek te smoren. Echte tolerantie is altijd tweerichtingsverkeer: het is onze prijs voor het niet verbieden of verhinderen van gedrag en de opvattingen van anderen is dat er ook geen taboe mag rusten op het formuleren van bezwaren tegen of het maken van grapjes over dat gedrag en die opvattingen! Natuurlijk, altijd met respect, beschaafd en oog voor de ander. Tolerantie mag nooit een ander woord worden voor een algemeen zwijgen, toedekken, verhullen of berusten. De Kern van tolerantie is dat elk mens moet worden gerespecteerd, maar zeker niet elke mening of elk gedrag! (Vrij vertaald: uit Burgerschap van Fernando Savater)

Deze door corona overspoelde samenleving en alle reacties daarop doen een aanslag op onze angstgevoelens. Veel van ons normale doen en laten is ontregeld. Waar vind ik houvast? Onze angst om geen baan of opdrachten te hebben, geen eten, geen huisvesting en vooral niet te kunnen doen wat we zelf willen. Het houdt werkelijke oplossingen en nieuwe perspectieven tegen. Onze angst, mijn angst, zorgt ervoor dat we een zo groot mogelijke hoeveelheid waarde willen verzamelen om ons veilig te voelen. We zijn gewent aan onze levensstandaard, waarin geld en alles wat je ermee kunt kopen een essentiële waarde heeft. Een levensstandaard zonder geld maakt ons bang en opstandig. Corona gooit ons letterlijk en figuurlijk in het diepe: 'Wat is geld waard, geld is gewoon geld; zijn het niet onze gedachten en overtuigingen over geld die ons, mij angstig maakt?? 'Vreemd eigenlijk... Het is alleen de mens die moet betalen om op deze planeet te wonen. Elke andere levensvorm leeft hier volkomen vrij'. Een steunende uitspraak van Jaap Hiddinga als ik weer eens bang ben om geen geld meer te hebben. Hoe is dat voor jou?

Elke dag worden we overstelpt met berichten over de 'toestand in de wereld'. ik zie soms geen uitweg in de verwarring die in mijn hoofd rondspookt. Krishnamurti's teksten geven me altijd weer steun. 'Onze meningen, onze geloofsovertuigingen, onze begeerten, onze ambities zijn zo sterk, we gaan gebukt onder hun gewicht, dat we niet in staat zijn om naar het feit te kijken. Het feit, samen met de mening, het oordeel, de beoordeling, ambitie en de rest, leidt tot verwarring. Kunnen jij en ik, als we in de war zijn, niets doen? Als je in verwarring bent, heb je om aan jezelf toe te geven dat je in de war bent niet zozeer moed nodig maar een zekere helderheid van denken, een helderheid van waarnemen. De meeste mensen durven niet toe te geven dat je in de war bent en in die verwarring kiezen we leiders, leraren en politici. Als we in de war zijn als we iets kiezen, houvast zoeken, moet onze keuze ook wel verward zijn en daarom moet onze leider ook wel in de war zijn.

Leven met corona. Soms wil ik het verruilen voor een leven zonder corona. Het virus is er en geeft op alle gebieden onzekerheid. Er is een toename van klachten over angst, irritaties, slecht slapen, angstige dromen, boosheid. Het heeft invloed op ons gedrag, mijn gedrag. Ik weet het soms niet meer, onzeker over wat is waar, welke informatie mag ik vertrouwen, hoe ga ik om met afstand en nabijheid. Binnenkort starten de eerste trainingen en projecten. Deelnemers en ikzelf komen in de situatie dat we iets mee moeten maken dat misschien niet gemakkelijk is, maar nodig om samen te leren om verder te komen. Het gaat ervaringen geven die het professionele werk en de wijze van trainen in een ander licht plaatsen. Corona loopt mee op ons pad, laat alles veranderen. Voorlopig is mijn houding: ik weet het niet.

Alles 'mag' niets 'Moet' Als er een probleem ontstaat, ga dan na: Waar zit de macht of onmacht? Waar is de plicht (moetende vorm) ontstaan en waar is het 'houden van" (mogende vorm) geëindigd? Het antwoord lost het probleem dan op door het om te keren en te durven veranderen Uitspraak van Jos Laureys.

Om zelfbesef te ontwikkelen moet je keuzes maken en leren van de gevolgen van die keuzes; als je alleen leert te gehoorzamen, zijn er weinig manieren om te leren wat je leuk vindt en waarnaar je verlangt.

'Het is een ding voor de mens te begrijpen wat die zelf zegt, maar zichzelf te begrijpen in wat die zegt is iets heel anders'. Een prachtige uitspraak van de Deense filosoof Sören Kierkegaard. Deze week intervisiegroepen begeleid. De uitspraak past bij het reflecteren, professioneel en persoonlijk. Intervisie zie ik als het telkens weer afpellen van taal, uitzoomen op woorden. Soms zijn er momenten dat het een intervisant lukt om een heel klein stukje van zichzelf te begrijpen. Op dat soort momenten kun je stoppen met het gesprek.

In de jaren 80 is de specialisatie van sociaal psychiater uit het opleidingspakket geschrapt. De psychiater zocht als medisch en psychiatrisch expert aansluiting (erkenning?) bij de algemene gezondheidszorg. Maatschappelijke geestelijke gezondheid stierf een langzame dood: een vakgebied naar zijn grootje geholpen. Ik had een stille hoop dat met het optreden in het publieke debat van psychiaters als Dirk de Wachter, Damiaan Denys de focus terug zou gaan naar de relatie en invloed van maatschappelijke omstandigheden en geestelijke gezondheid. Niets minder is waar; de maatschappelijke duiding gegeven door deze psychiaters bestaat uit algemene levenslessen met een hoog open-deurgehalte, gebracht met veel diepzinnigheid. Maatschappelijke duidingen die veelal terug te voeren zijn het individuele perspectief; de erbarmelijke sociale en maatschappelijke omstandigheden worden vooralsnog geïndividualiseerd. Wanneer staat de echte sociale psychiater op?

Ben Venneman

‘Democratie is dat je alle mensen een deel van de tijd voor de gek kunt houden, en een deel van de mensen de hele tijd, maar dat je niet alle mensen de hele tijd voor de gek kunt houden’. Een uitspraak van Abraham Lincoln (de 16e president van de Verenigde Staten). De man die in Amerika ervoor zorgt dat slavernij in 1865 wordt afgeschaft. En dit wapenfeit moet betalen met een laffe moord op hemzelf. Hoe treffend is dit citaat in deze tijd? Wordt onze democratie vermorzelt door die ‘ene waarheid’, machtspelletjes, leugens, eigen voordeel, hang naar houvast in ideologie, moderne beeldenstorm. ..? Lincoln verwijst naar redelijkheid, het conflict gebruiken om naar elkaar te luisteren, de geschiedenis kennen en in staat zijn fouten te maken en vooral wees beleefd.

Ben Venneman

Wat is de kern van discriminatie? Sociale uitsluiting van burgers op grond van huidskleur, geloof of handicap en daarom niet mee kunnen of mee mogen doen aan de samenleving. Waarom worden mensen buitengesloten? Doordat de omgeving vaak gevoelens van angst en onzekerheid ervaart. Maar ook omdat de omgeving denkt dat de mensen die zij buiten sluiten gevaarlijk, onvoorspelbaar en incompetent zijn. In onze Nederlandse samenleving zien we parallelle processen bij mensen met ernstige psychiatrische problemen en verward gedrag. Dat noemen we stigmatiseren maar is eigenlijk een vorm van ernstige en minder zichtbare discriminatie waardoor ook zij worden buitengesloten en niet mee kunnen doen.

Sjaak Boon

En ja hoor, als een Pavlov reactie, wordt er weer naar ‘het onderwijs’ geroepen om racisme, discriminatie en verwante thema’s verplicht in het onderwijsprogramma op te nemen. Onderwijs als dumpplaats van alles wat scheef, a-moreel is, of anders, fatsoenlijker, gelijkwaardiger moet in onze samenleving. En begin bij kinderen, vanzelfsprekend. Ondertussen heeft het onderwijs de laatste jaren al een bak met maatschappelijke vraagstukken + oplossingen over zich heen gekregen. Alsof onderwijsmensen niet zelf kunnen nadenken. Alle zeilen bijzetten om kinderen op een basisniveau van taal, rekenen, en schrijven te brengen. Wat is er zoal over het onderwijs uitgestort, een kleine bloemlezing (met dank aan Casper Hulshof: https://wij-leren.nl/wat-scholen-allemaal-moeten-curriculum.php. Sociale vaardigheden, schaken (kinderen gaan beter nadenken), voedsellessen (preventie voor obesitas, slowfood), bewegen (waar zijn de gymlessen, schoolzwemmen gebleven?), sexuele weerbaarheid (LHTBIQ+,MeToo beweging), privacy (Autoriteit Persoonsgegevens heeft een lespakket), ondernemerschap en media (leerlingen klaarstomen voor de maatschappij van de 21e eeuw, fietsvaardigheden, EHBO en reanimeren, zitten (aanleren van de juiste zithouding), lespakket donordenkers ( orgaandonatie bespreekbaar maken), lessen over drugs & lachgas (pleidooi van Trimbos-Instituut), jodenvervolging (oproep burgemeester Marchouch), en nu dus racisme en discriminatie. Ik denk dat racisme en discriminatie niet permanent weggenomen worden als datgene wat de huidige spanningen creëert op zijn plaats blijft. Straks zijn alle sokkels ontdaan van standbeelden, de spanning ontladen, maar wat dan? De tijdsgeest, actuele spanningen in racisme en discriminatie stuwen en duwen ons naar een nieuwe fase in het samenleven. Er wordt ons een spiegel voorgehouden, wegkijken kan niet, in gesprek met elkaar leren we over onze reacties, onze vooroordelen, onze angsten, gespannenheid, eenzaamheid, verdriet, pijn, ongeluk. Onderwijs in deze fase aanwijzen als oplossing van spanningen is te kort door de bocht.

Ben Venneman

Hoe eenvoudig is het: stiltes gebruiken in gesprekken. Hulpverleners in een training veren op alsof ik een toverformule presenteer. In het bespreken van het nut van stiltes blijkt hoe gesprekspatronen hen stevig in de greep houden. De uitnodiging om tot tien te tellen, een stilte laten vallen, is voor menigeen het bewust worden van het feit dat je praat met een gesprekspartner. Niet reageren is al een uitdaging. De kunst en te ontwikkelen kunde is om in het moment van stilte de aandacht naar binnen te richten. Een kort moment naar jezelf-kijken-in-actie. Kun je oordelen, beelden, emoties of kennis tussen haakjes zetten? Oefeningen van waarnemen zijn behulpzaam om bewust te worden van gesprekspatronen. Sta achteraf eens stil (of samen met collega’s) wat er in je omging tijdens een gesprek. Ga niet verklaren, theoretiseren, wegwuiven of jezelf verontschuldigen. Luister aandachtig naar wat er in je omging op dat moment, bij die cliënt. Het kan zo maar zijn dat je in een volgend gesprek door de tien tellen even loskomt van wat er ter plekke gebeurt. De knoop in de maag, gevoelde frustratie, boze gedachte waaien over. Alleen maar door aandachtig naar binnen te gaan. Wel simpel, niet eenvoudig. Oefenen, oefenen, oefenen.

Ben Venneman

Zeer recent wetenschappelijk onderzoek uitgevoerd door het Trimbos Instituut, toont aan dat patiënten die langdurig zijn opgenomen in een GGZ-instelling in de loop der jaren meerdere diagnoses kregen toegewezen. 20 jaar geleden werkte ik in de GGZ-crisisdienst en toen al viel mij op dat in het dossier van de sommige door mij te beoordelen patiënten vaak meerdere en soms verkeerde diagnoses hadden. In de Verdieping van Trouw vandaag:'Verkeerde diagnoses, veel te veel medicatie en een gebrekkige begeleiding. De zorg voor patiënten met ernstige psychiatrische aandoeningen schiet al jaren tekort' Dat zal waarschijnlijk zo blijven zolang wij blijven geloven in de huidige vormen en indeling van diagnostiek. Met als gevolg chronische verwaarlozing van echt kwetsbare mensen in de samenleving. Wanneer vindt herwaardering plaats?

Sjaak Boon

Een mens wil alles beheersen. Het Coronavirus maakt daar korte metten mee. Daarbij doet zij haar ‘werk’, zonder oordeel, zonder vooropgezet plan, volgt de weg van de evolutie. Het virus is wat het is, een schakel in de evolutie van levensvormen. Het drukt ons genadeloos op het beeld van onszelf, ons gedrag. Positief als het gaat om voor elkaar zorgen, aandacht hebben voor elkaar, tot het egoïstisch hamsteren van spullen, etenswaren en wapens. Het virus heeft geen oordeel. Wat de wereld in verwarring, paniek en chaos brengt is ons denken zelf. De relativering en redelijkheid is vaak ver te zoeken. Vergeleken met ons hoogmoedig denken en handelen heeft het virus een bijzonder positieve invloed: schone lucht, geen files, schoner water, stilte in plaats van stress. Spannend wordt het: staan we open om ons gedrag bij te stellen of dompelen we ons onder in het ‘normale, maar nu met 1,5 meter afstand’? Het virus houdt ons een spiegel voor en nodigt uit om iets in onszelf, ons samenleven te veranderen. Zonder oordeel, niet meer en minder.

Ben Venneman

Spreek de laatste weken wijkverpleegkundigen met beeldbellen. Ze vertellen over rust in het werk. Rust? Ze hebben het druk, nog steeds, met corona-routes, gaten in roosters dichtlopen, omgaan met de kwelling van beschermende kleding, enzovoort. Rust vinden ze in:

• de altijd dwingende cliënt die haar hoofd erbij neer legt dat er minder zorgmomenten voor haar zijn, in plaats van de dagelijkse strijd om meer, meer…,
• de hoekige huisarts die nu plots aardig is, toegankelijk is, terugbelt en zelfs complimenten geeft,
• de manager-op-afstand die regie neemt, zaken oplost en taken overneemt,
• meer gezamenlijkheid met mantelzorgers om zorg en hulp onderling te verdelen,
• het gemak waarmee nu zorg afgeschaald kan worden. Is er teveel ‘betuttelzorg’ ingezet?

Ben Venneman

Corona dwingt ons om afstand te nemen van onze dagelijkse sores. Het geeft een lenteachtig gevoel om mijzelf en anderen te zien, te horen, op te merken. Tegelijkertijd voelen hoe afhankelijk we van elkaar zijn, onderscheid maken wat wel en wat niet belangrijk is, nadenken hoe onbelangrijk ons ego is, afscheid nemen van wat we normaal zijn gaan vinden. Is deze frisheid de generale repetitie voor een andere crisis?

Ben Venneman

Stilaan: ga ik geloven dat met geld geen gezondheid te koop is Stilaan: kruipt bij mij het gevoel binnen dat een lege agenda lekker is Stilaan: zie ik meer vriendelijkheid op straat Stilaan: wil ik steeds minder corona updates horen en zien Stilaan: heb ik andere gesprekjes met mijn vrouwStilaan: ………

Ben Venneman

Professionals in zorg en welzijn hebben in hun opleidingen geleerd om te gaan met begrippenpaar afstand en nabijheid. Social distancing zet het professionele DNA op scherp.  Eén van de vragen is: ‘Hoe vinden professionals een manier om sociale nabijheid te combineren met fysieke afstand’.

Ben Venneman

De coronacrisis is nog lang niet voorbij. Ondertussen denken beleidsmakers na over gedragsregels in de na-corona-samenleving. Het woord 1,5 meter samenleving is gemunt door premier Rutte.  Wordt de coronacrisis gebruikt om het gedrag van Nederlanders onder controle te brengen? Gaan apps controleren of mensen thuisblijven, 1,5 meter afstand houden, geen handen schudden, niet zoenen of huggen, fysiek afstand houden, hamstergedrag vertonen?

Ben Venneman